شکایت کیفری و مراحل آن
احتمال دارد که هر کدام از ما به علت های گوناگون بزه‌دیده‌ی مستقیم یا غیرمستقیم جرمی واقع شویم و برای احقاق حق خود احتیاج به مراجعه به مراجع کیفری پیدا کنیم.
اما آیا اطلاع داریم که باید به چه مکانی برویم و چه اقداماتی را جهت رسیدن به حقوق قانونی خود و ارائه شکایت کیفری انجام دهیم؟
در آغاز بحث باید نکته‌ای را مورد توجه قرار دهیم. از جمله ایراداتی که عموم مردم در زمان برخورد با مسئله های قانونی با آن مواجه می‌شوند، تفکیک «شکایت کیفری» از «شکایت حقوقی» است. زمانی که عملی علیه شخصی رخ می‌دهد که در نتیجه‌ی آن مجازاتی تعیین می‌شود و به عبارت دیگر «جرم» واقع می‌شود، در این حالت بزه‌دیده و قربانی جرم باید به مراجع کیفری مراجعه و طرحِ شکایت کند. مرجعی که در این حالت شکایات مراجعین را ثبت می‌کند دادسرا و کلانتری است.
ولی در زمانی که جرمی رخ نمی‌دهد و شما صرفا اختلافی حقوقی با فرد دیگری پیدا می‌کنید، مثل هنگامی که برای تنظیم سند احتیاج به الزام مالک سابق ملک جهت حضور در دفترخانه و انتقال سند ملک دارید، در این حالت دعوای شما دعوایی حقوقی است و فقط باید به دادگاه‌های عمومی حقوقی مراجعه کنید. جهت تشخیص این که دادگاه کدام محل و منطقه، صالح به رسیدگی است حتما به مشاورین یا وکلا رجوع نمایید.
طرح شکایت کیفری و نحوه ی انجام آن
فردی که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان می‌شود و درخواست تعقیب کیفری مرتکب را دارد، شاکی است. شاکی قادر است به منظور شکایت به دادسرا یا کلانتری مراجعه کند. مأموران کلانتری که ضابطان دادگستری نیز نامیده می‌شوند، وظیفه دارند که شکایت مراجعه‌کنندگان را قبول کنند، ولی عموما مراجعین را به دادسرا ارجاع می‌دهند تا احتیاجی به ارسال مجدد پرونده و طولانی شدن جریان پیگیری شکایت نباشد. شما قادردید برای تقدیم شکواییه مستقیما به دادسرا مراجعه کنید. شاکی باید به دادسرایی مراجعه کند که جرم در حوزه‌ی آن رخ داده است؛ به بیان دیگر، دادسرای محل وقوع جرم، صالح به رسیدگی به جرم است. طبق قانون، مقامات دادسرا که در رأس آن ها دادستان قرار دارد و وظیفه‌ی تعقیب جرائم بر عهده‌ی او است، موظف هستند تا شکایت‌ها را در هر هنگامی پذیرش و ثبت کنند.
نحوه نوشتن شکواییه
شکایات در برگی تنظیم می‌شوند که «شکواییه» نام دارد. بر تضاد دادخواست‌های حقوقی، احتیاجی نیست که شکواییه در برگه‌های مخصوصی که به دست قوه‌ی قضاییه تنظیم شده است نوشته شود، بلکه می‌توان شکواییه را در برگه‌های معمولی نیز تنظیم کرد. ولی طبق قانون، نوشتن مورد های ذیل الزامی است:
نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، مقدار تحصیلات، وضعیت تأهل، تابعیت، مذهب، شماره‌ی شناسنامه، شماره‌ی ملی، نشانی دقیق، در صورت لزوم آدرس ایمیل، شماره‌ی تلفن همراه و ثابت، کدپستی شاکی
موضوع شکایت، تاریخ و محل وقوع جرم
ضرر وارده به مدعی و مورد مطالبه‌ی وی
دلیل های وقوع جرم، اسامی، مشخصات و نشانی شهود و مطلعان در صورت امکان
مشخصات و نشانی مشتکی عنه یا مظنون در صورت امکان
شکایت‌های کیفری را می‌توان بدون بهره بردن از وکیل مطرح کرد، ولی در بعضی از جرائم، به علت اهمیت آن ها و وجود جزئیات قانونی که غالباً مردم عادی از آن آگاهی ندارند، حضور وکیل الزامی است؛ جرائمی که مجازات آن ها مرگ، حبس ابد، قطع عضو (سرقت حدی)، نصف دیه‌ی کامل به بالا، حبس بیشتر از ده سال و جزای نقدی بیش از ۳۶ میلیون است، جزء این دسته به حساب می‌آیند.
در این بین نکته‌ای قابل‌توجه است؛ جرائم به دو دسته‌ی قابل‌گذشت و غیرقابل‌گذشت تقسیم می‌شوند. جرایم قابل‌گذشت جرایمی هستند که به علت اهمیت و اولویت حقوق خصوصی شاکی در آن ها، دادستان وقوع جرم را با عدم درخواست و شکایت شاکی، پیگیری نمی‌کند و در صورت آغاز به رسیدگی نیز هر زمان شاکی از شکایت خود صرف‌نظر کند، پرونده بسته می‌شود. در مقابل جرائم غیرقابل‌گذشت جرایمی هستند که برای آغاز تعقیب و رسیدگی، احتیاجی به شکایت شاکی خصوصی ندارند و دادستان قادر است به‌محض اطلاع از وقوع، رأساً آن را پیگیری نماید.
در این زمان در صورتی که جرمی قابل‌گذشت باشد و شاکی دارای شرایط و وضعیت ویژه ای باشد، مثل آنکه جرم علیه طفل یا مجنون واقع شده باشد و بزه‌دیده شخصی باشد که شخصا توانایی شکایت نداشته باشد، در این صورت چه فردی باید اقدام به شکایت کند؟
مطابق قانون در مورد هایی که تعقیب کیفری، منوط به شکایت شاکی است و بزه‌دیده محجور (طفل، مجنون، سفیه) باشد، رسیدگی به جرمی که علیه وی رخ داده است، بر عهده‌ی ولی (پدر یا جد پدری) یا در صورت نداشتن ولی بر عهده‌ی قیمی است که دادگاه تعیین می‌کند. اما اگر قیم یا ولی ندارد یا به آنان دسترسی نیست و نصب قیم نیز زمان‌بر و باعثضرر باشد، یا حتی در مورد هایی که خود ولی یا قیم مرتکب جرم شده باشد؛ دادستان شخصا وارد عمل می‌شود و قیم موقتی تعیین یا خود جهت پیگیری جرم اقدام می‌کند.
مراحل رسیدگی به شکایت کیفری
1-تحقیقات مقدماتی
2-رسیدگی در مرحله‌ی نخستین
3-رسیدگی در مرحله‌ی تجدیدنظر
بعد از طرح شکایت کیفری، پرونده در دادسرا مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و تحقیق های مقدماتی شروع می‌شوند، نکته‌ای که باید مدنظر قرار داد آن است که لزوما در مرحله‌ی دادسرا جلسه‌ای تشکیل نمی‌شود و احتمال دارد که دادستان و دادیار و بازپرس، طرفین را به صورت جداگانه احضار کنند و به مدارک و دلیل های ارائه‌شده رسیدگی و رأی مورد نظر خود را صادر کنند. در صورتی که در این مرحله، تحقیقات مقدماتی مقام رسیدگی را قانع کند که جرمی واقع شده است، در این صورت کیفرخواست به دست دادستان تنظیم می‌شود و به دادگاه صالح ارسال می‌شود و از این مرحله به بعد، پرونده به دست قاضی دادگاه مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. پس رسیدگی مقدماتی دادسرا صرفا به منظور جمع‌آوری ادله‌ی مورد احتیاج و رد پرونده‌هایی است که ادله‌ی کافی ندارند و این دادگاه است که باید در نهایت در مورد واقع شدن یا نشدن جرم نظر بدهد.
بعد از ورود پرونده به مرحله‌ی دادگاه و تعیین وقت رسیدگی، جلسه‌ی دادرسی با حضور طرفین تشکیل می‌شود. قاضی دادگاه با توجه به تحقیقات دادسرا و گزارش‌های ضابطین دادگستری و با اخذ اقرار طرفین و شهادت شهود به پرونده ورود پیدا می‌کند. در صورتی که قاضی دادگاه تحقیقات صورت‌گرفته توسط دادسرا را ناقص بداند یا مورد های تازه ای درمورد پرونده کشف کند، پرونده را برای تکمیل تحقیقات به دادسرا ارجاع می‌دهد یا خود اقدام به تکمیل تحقیقات می‌کند. به جز آراء مربوط به دیه‌ی کمتر از یک دهم دیه‌ی کامل، حبس تا سه ماه، جزای نقدی تا یک میلیون تومان و شلاق تا ده ضربه، دیگر رأی‌هایی که به دست قضات صادر می‌شوند قابل اعتراض و تجدیدنظر می‌باشند.
در آخر باید مسئله‌ای را مورد توجه قرار داد. متأسفانه در بیشتر موارد، شاهد عدم رضایت عموم مردم در مراجعه به نهادهای قضایی و احقاق حق هستیم. یکی از اصلی‌ترین علل این عدم رضایت، ناآگاهی مراجعین از جزئیات قانونی وعدم توجه به دستوراتی است که به دست مقامات قضایی صادر می‌شوند. یکی از این دستورات، مواعد و مهلت زمان هایی است که به دست مقامات و مسئولین قضایی اعلام می‌شوند. این مهلت‌ها غیرقابل تجدید هستند؛ مهلت‌های ده روزه جهت رفع نقص، مهلت بیست روزه جهت تجدیدنظر، حضور در ساعتی که پرونده مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و رد دادخواست در صورت عدم حضور یا تأخیر و… مسئله هایی هستند که جهت حقوق‌خواندگان بدیهی محسوب می‌شوند، ولی احتمال دارد که عموم مردم آن ها را حمل بر بی‌عدالتی کنند. بنابراین بهتر است همواره قبل از مراجعه به نهادهای قضایی با متخصصین این امر مشورت نماییم و از دانش مشاورین و وکلا بهره ببریم.
جهت کسب اطلاعات بیشتر با موسسه حقوقی بین المللی ثبت سفیر تماس بگیرید.
مسائل حقوقی،ثبت شرکت،ثبت برند و امور مهاجرتی خود را به ما بسپارید(با قیمت مناسب).
