مالیات بر درآمد و انواع آن

به مالیاتی که دولت بر درآمد مالی حاصل شده به وسیله همه افراد و نهادها در حوزه قوانین حسابرسی اعمال می کند، مالیات بر درآمد گفته می شود. معادل انگلیسی این مفهوم INCOME TAX  است. طبق قانون کسب و کار، اشخاص، باید هر ساله درآمد هایشان را گزارش کنند تا تعیین شود که مشمول پرداخت چه میزان مالیات هستند. درآمد مالیاتی، یک منبع کلیدی مالی است که دولت از آن برای تامین مالی امور کشور استفاده کرده و به جامعه خدمت می کند.

اکثر کشورها از سیستم مالیات بر درآمد تصاعدی استفاده می کنند که در آن، افراد با درآمد بالاتر، نرخ مالیاتی بیشتری نسبت به افراد با درآمد پایین تر می پردازند. پس از کسر معافیت های مقرر در این قانون، در حالی که درآمد شخص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل یا عناوین دیگر بوده باشد، شامل مالیات بر درآمد می باشد. درآمد شرکت های مدنی اعم از اختیاری یا قهری، همچنین درآمد های پدید آمده از فعالیت مضارب، در حالی که مضارب یا صاحب سرمایه، شخص حقیقی باشد، تابع این قوانین هستند.

اولین مالیات بر عملکرد وضع شده در آمریکا در طول جنگ ۱۸۱۲ اتفاق افتاد. هدف اصلی آن تأمین مالی بازپرداخت یک بدهی ۱۰۰ میلیون دلاری بود که مربوط به هزینه‌ های جنگ می‌شد. بعد از جنگ، مالیات لغو شد ولی در اوایل قرن بیستم این موضوع تبدیل به یک مسئله دائمی شد. در ایران نیز قوانین مربوط به پرداخت مالیات بر عملکرد وجود دارد، اما به دلیل گروه‌بندی‌ های غیرمتعارف و عدم شفافیت اطلاعاتی، سازوکار اجرایی برای دریافت مالیات چندان کارآمد نیست.

انواع مالیات بر درآمد

• مالیات بر درآمد املاک
• مالیات بر درآمد کشاورزی
• مالیات بر درآمد حقوق
• مالیات بر درآمد مشاغل
• مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
• مالیات بر درآمد اتفاقی
• مالیات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف.

مالیات بردرآمد املاک

تمامی مالکان، چه حقیقی و حقوقی، نسبت به املاک خود، باید به دولت مالیات بپردازند. مالیات بر در آمد املاک، مالیاتی است که از درآمد شخص حقیقی یا حقوقی ناشی از واگذاری حقوق خود نسبت به املاک واقع در ایران، پس از کسر معافیت مقرر اخذ می‌شود. مالیات بر املاک و مستغلات را می‌توان در سه دسته طبقه بندی کرد. دسته ی اول: مالیات بر اجاره املاک و مستغلات، دسته ی دوم: مالیات بر نقل و انتقال املاک و دسته ی سوم شامل: مالیات بر مستغلات خالی از سکنه هستند.

به استناد ماده 52 قانون مالیات های مستقیم، این نوع مالیات، به این شکل تعریف می‌شود: درآمد شخص حقیقی یا حقوقی ناشی از واگذاری حقوق خود نسبت به املاک واقع در ایران، پس از کسر معافیت های مقرر در این قانون، مشمول مالیات بر عملکرد املاک است.

مالیات بر درآمد کشاورزی

در بحث مالیات بر درآمد کشاورزی در ماده 81 قانون مالیات بر درآمد، اینگونه ذکر شده: درآمد ناشی از فعالیت هایی مانند: کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی، پرورش زنبور عسل، پرورش طیور، صید و ماهی گیری، نوغان داری، احیای مراتع، جنگل ها و باغات، انواع درختان و نخل ها از پرداخت مالیات معاف هستند. دولت، بررسی و تحقیقات لازم را در همه فعالیت های کشاورزی و فعالیت های ذکر شده انجام و لایحه را تحویل مجلس شورای اسلامی می دهد. نکته: در این حیطه نیز باید طبق آیین نامه، پرونده تشکیل و اظهارنامه، ارائه دفاتر، اسناد و مدارک را در عمل تحویل داد.

مالیات بر درآمد حقوق

هرگاه شخصی حقیقی در خدمت شخص حقیقی یا حقوقی دیگری فعالیت کند، درآمدی حاصل می شود که به این درآمد، مالیات تعلق می گیرد. در ایران بر حسب مدت کار انجام یافته، به طور نقد یا غیر نقدی حساب می شود. میزان معافیت مالیات بر درآمد سالانه، مشمول مالیات حقوق، از یک یا چند منبع، هرسال در قانون بودجه سنوات تعیین می شود.

کارفرمایان موظفند در موقع پرداخت یا تخصیص مالیات متعلقه را کسر و ظرف مدت تعیین شده، با اعلام مشخصات دریافت کنندگان به اداره امور مالیاتی پرداخت کنند. درصورت تخلف مسئول در پرداخت مالیات، جریمه هایی تعلق خواهند گرفت. نرخ مالیات هرکدام از حقوق بگیران در زمینه های مختلف مشاغل، متفاوت است.

مالیات بر درآمد مشاغل

افرادی که اصطلاحاً به آن‌ها کسبه، اصناف، پیشه وران، صنعت‌گران گفته می‌شود و یا سایر افرادی که به صورت شخص حقوقی بابت درآمد حاصل از اشتغال به مشاغل آزاد و به‌طور انفرادی یا با مشارکت‌های مدنی پرداخت می‌نمایند، کارگاه های تولیدی و سایر افرادی که به صورت شخص حقیقی از طریق مشاغل آزاد کسب درآمد می کنند و یا به طور انفرادی مشارکت مدنی دارند یا به عناوین دیگری غیر از موارد مذکور در سایر فصل های قانون مالیات های مستقیم در ایران درآمدی تحصیل کنند، مشمول مالیات بر درآمد مشاغل هستند.

قانون مالیات های مستقیم، صاحبان مشاغل را به ۳ گروه و به شرح زیر تقسیم بندی کرده است (ماده ۹۵ قانون مالیات های مستقیم).

گروه الف: صاحبان مشاغلی که به موجب ق.م.م مکلف به ثبت فعالیت‌های شغلی خود در دفاتر و روزنامه و کل هستند.

گروه ب: صاحبان مشاغلی که بر حسب قانون مالیات‌های مستقیم، مکلف به ثبت فعالیت‌های شغلی خود در دفاتر درآمد و هزینه هستند.

گروه ج: صاحبان مشاغلی که مشمول مقررات بندهای (الف) و (ب) فوق نیستند و مکلفند صورت خلاصه وضعیت درآمد و هزینه خود را طبق نمونه‌های تعیین شده از طرف سازمان امور مالیاتی نگهداری کنند.

مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

جمع درآمد شرکت ها و درآمد ناشی از فعالیت های دیگر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران به دست می آید، سپس از وضع زیان های حاصل از منابع غیر معاف و کسر معافیت های مقرر به نرخ 25% خواهند بود. در زمان بررسی مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی اعم از خارجی یا ایرانی، قانون اینگونه است که مالیات های از قبل پرداخت شده طبق قوانین مربوطه مالیات متعلق، کسر شده و اضافه پرداختی آن بازگشت داده می شود. اشخاص حقیقی و حقوقی نسبت به سود سهام یا سهام شرکا دریافتی از شرکت های سرمایه پذیر، شامل مالیات دیگری نمی شوند. درآمد مشمول مالیات ابرازی شرکت ها و اتحادیه های تعاونی متعارف و شرکت های تعاونی سهامی عام، مشمول 25% تخفیف از نرخ موضوع ذکر شده در این ماده می باشند.

به شرط تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و ارائه اظهارنامه مالیاتی مربوط به سال جاری، در زمان تعیین شده توسط سازمان امور مالیاتی کشور، به ازای هر 10% افزایش درآمدی ابرازی مشمول مالیات اشخاص، نسبت به درآمد سال گذشته آن ها، یک واحد درصد تا 5 واحد درصد از نرخ های گفته شده کم می شود. مالیات درآمد اشخاص حقوقی بر اساس میزان سوددهی فعالیت و مقررات مواد و تبصره های قانون 95- 94 و 97 ماده 106 تعیین شده است.

مالیات بر درآمد اتفاقی

در شرایطی که درآمد از طریق شخص حقیقی یا حقوقی، به صورت بلاعوض از راه معامله حساب شده یا هدایا و هر چیزی از این نوع موارد حاصل شود، بر این درآمد مالیات بردرآمد اتفاقی تعلق می گیرد. در ماده 126 قانون مالیات، اینگونه عنوان شده که صاحبان درآمد موظفند هرسال اظهارنامه مالیاتی را تا آخر اردیبهشت سال بعد بپردازند. در شرایطی که معامله در دفتر اسناد رسمی انجام شود و مالیات پرداخت شده باشد، نیازی به تسلیم اظهارنامه آن معامله نیست. شیوه احتساب مالیات بر درآمد اتفاقی برای مبالغ زیر 50 میلیون تومان 15% ، مبالغ 50 تا 100 میلیون تومان 20% و برای مبالغ 100 میلیون تومان به بالا 25% حساب می شود.

مالیات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف

مالیاتی که توسط دولت، بر درآمد مالی همه ی اشحاص حقیقی و حقوقی تعلق می گیرد. طبق قانون مالیات بر درآمد، اشخاص حقیقی و حقوقی در حیطه ی قانون، خدمات حسابداری را در بر گرفته و هر سال درآمدها طبق اظهارنامه مالیاتی اعلام می شوند. وزارت امور اقتصاد و دارایی کشور می تواند بدهی مالیات های سال درآمد مربوط به تعلق قبل از سال 1381 را تا سقف 10 میلیون ریال برای هر شخص پرداخت کننده ی مالیات، به صورت کلی و جزئی مورد عفو قرار دهد.

نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به استثنای مواردی که در قانون، نرخ جداگانه ای دارد اینگونه است:

• تا 50 میلیون تومان درآمد سالانه مشمول 15% مالیات
• بیش از 50 میلیون تا 100 میلیون تومان درآمد سالانه مشمول 20%
• بیشتر از 100 میلیون تومان درآمد سالانه مشمول 25% مالیات می شود.