اکثر افرادی که شروع به راه اندازی یک کسب و کار جدید میکنند، در ابتدای کار اطلاعی از مسائل حقوقی بهخصوص قوانین ثبت شرکتها و حقوق قراردادهای پیرامون این موضوع ندارند و همین مسئله باعث می شود که در ادامه راه با مشکلاتی روبرو شوند. فعالیت در حوزه تجارت و راه اندازی یک کسبوکار دارای الزاماتی قانونی است که عدم توجه به آنها، ممکن است منجر به از هم پاشیدن شرکت و کسب و کار شود.
در حقوق کسب و کار علاوهبر پرداختن به موضوعات جدیدی که مطرح میشوند قوانین مختلفی که کسب و کارهای جدید را با مردم، سایر شرکتها و دولت مرتبط میکند پرداخته میشود. در این شاخه از حقوق انواع مختلفی از ترتیبات حقوقی از جمله قوانین ثبت شرکتهای خصوصی، قوانین مالیاتی، مالکیت معنوی، اموال منقول و غیرمنقول، قانون استخدام، و موارد مشابه مطرح میشوند.
عامل اصلی بروز مشکلات در حقوق کسب و کار چیست؟
در واقع باید بگوییم نا آگاهی حقوقی میتواند زمینه ساز بسیاری از مشکلات در امور تجاری، خانوادگی یا حتی افزایش جرایم متعددی همچون کلاهبرداری شود. از همین رو میتوان ادعا کرد افزایش سطح آگاهی حقوقی افراد یک جامعه میتواند کاهش پروندههای قضایی را به همراه داشته باشد.
افزایش آسیبهای موجود به دلیل رشد جمعیت، تعدد مراودات و ارتباطات میان اعضای جامعه، سبب شده است که افراد سودجو راحتتر از گذشته بتوانند به دیگر افراد صدمه وارد کرده و آنها را با ضرر و زیانهای متعددی رو به رو کنند. از همین رو باید گفت که افزایش آگاهی مردم در خصوص مسائل حقوقی میتواند در برابر این افراد مقاومت کرده و سبب عدم موفقیت افراد سود جو شود.
اساسنامه شرکت ، مهمترین سند برای آشنایی با حقوق کسب و کار یک شرکت است
اگر بخواهیم اساسنامه شرکت را به چیزی تشبیه کنیم، قانون اساسی یک کشور مثال خوبی است. اساسنامه برای یک شرکت حکم مهمترین سند آن را دارد که در آن اصلیترین موضوعات شرکت ذکر میشود و میتواند در جهتدهی، نظارت و رفع موانع و مسائل مختلف در ادامه کار یک شرکت و یا بهطور خلاصه در تعیین خط مشی شرکت، نقشی کلیدی ایفا کند.
اگرچه اساسنامه اصطلاحی است که اغلب برای شرکت های سهامی و تعاونی به کار میرود و برای سایر شرکتها معمولاً از واژه شرکتنامه استفاده میشود، اما میتوان ادعا کرد که این دو اصطلاح، به دلیل تفاوتهای اندکی که با یکدیگر دارند میتوانند تحت عنوان کلیتر که همان اساسنامه است، بررسی شوند.
فراموش نکنید که موفقیت در اداره شرکت مهمترین نتیجه داشتن قراردادهای اصولی در ابتدای استخدام اعضای شرکت میباشد
هنگام تنظیم اساسنامه شرکت این نکات را فراموش نکنید!
در تدوین اساسنامه، فراموش نکنید که حجم یک اساسنامه اهمیت خاصی ندارد و ممکن است بر اساس نوع و حوزه فعالیت شرکت، یک اساسنامه، از یک صفحه تا چند صفحه باشد؛ تنها مهم است که تمام موارد مهم قانونی و مورد توافق شرکا و حقوق کسب و کار را با جزئیات کامل ذکر کنید تا هم شرکای داخل شرکت و هم افرادی که مایل هستند با شرکت شما در ارتباط باشند با رجوع به اساسنامه دچار دشواری و ابهام نشوند.
برای اینکه کسبوکار شرکت را بیدغدغه رونق دهید
ارزش یک اساسنامه کامل و دقیق، زمانی مشخص میشود که شرکت در امور جاری خود دچار فراز و نشیبهایی میشود. در این مقاطع، وجود یک اساسنامه جامع، میتواند مسیر شرکت را درزمینه رعایت حقوق کسب و کار بسیار هموار کند و آن را از بسیاری از تنشهای تجاری و حقوقی محفوظ بدارد.
میزان سرمایه اولیه شرکت برای شروع به کسب و کار چه مقدار است؟
در مبحث حقوق کسب و کار سوالی که بسیار پرسیده می شود در مورد میزان سرمایه اولیه برای ثبت شرکت چقدر است. سرمایه اولیه شرکت در زمان تاسیس شرکت همواره از نکاتی است که میبایست قبل از هر اقدامی در نظر داشت زیرا حداقل سرمایه در انواع شرکتها متفاوت بوده. اما بهطور خلاصه میتوان گفت شرکتی که تمام سرمایه آنها در موقع تاسیس منحصرا توسط موسسین تامین گردد شرکت سهامی خاص و شرکتهایی که موسسین آنها قسمتی از سرمایه شرکت را ازطریق فروش سهام به مردم تامین میکنند، شرکت سهامی عام نامیده میشود. با استناد به ماده ۵لایحه اصلاحی قانون تجارت، سرمایه اولیه شرکت سهامی عام از پنج میلیون ریال و سرمایه در شرکت سهامی خاص نباید از یک میلیون ریال کمتر باشد
در شرکت تعاونی عام، براساس قانون بخش تعاونی، حداقل سرمایه اولیه شرکت تعاونی یکصد میلیون ریال و در تعاونی خاص حداقل ده میلیون ریال سرمایه نیاز میباشد.
در شرکت با مسئولیت محدود ، شرکت تضامنی و شرکت نسبی حداقل سرمایهای جهت تشکیل وجود نداشته و
سهامداران طبق حقوق کسب و کار چه حقوق مالی و غیرمالی دارند؟
یکی از موارد مهمی که در حقوق کسب و کار ها باید درنظر گرفت و برای آن اهمیت قائل شد حقوق سهامداران شرکت است.
افرادی که بخشی از سهام یک شرکت را در اختیار دارند، در واقع صاحبان اصلی شرکت محسوب میشوند. بر همین اساس این سهامداران از حقوق و امتیازات بهره مند هستند که به وسیله قانون مدیریت میشود و با اساسنامه یا تصمیم نهادهای شرکت نمیتوان این حقوق را نقض نمود. در یک تقسیمبندی این حقوق به حقوق مالی و غیرمالی سهامداران تقسیم میشوند.
الف) حقوق مالی سهامداران
مهمترین حقوق مالی که به صاحبان سهام تعلق میگیرد شامل: ۱- سهیم شدن در سودآوری، ۲-سهیم شدن در دارایی شرکت میباشد.
به این صورت که مالکین سهام مادامی که مالکیت سهام را در اختیار دارند، مشارکت در سودآوری شرکت از حقوق آنها میباشد. تقسیم سود میان سهامداران براساس میزان سهامی است که در اختیار دارند و توسط مجمع عمومی عادی سالانه معین میشود. این سود در طول زمان میتواند مبلغ قابل توجهی برای سهامداران باشد.
منظور از سود، سود قابل تقسیم میباشد که عبارت است از سود خالص سال مالی شرکت منهای زیانهای سالهای مالی قبل و اندوخته قانونی ناشی از کسر یک بیستم از سود خالص در هر سال و سایر اندوختههای اختیاری به علاوه سود قابل تقسیمسالهای قبل که تقسیم نشده است (ماده ۲۳۹ لایحه اصلاح قانون تجارت).
ب) حقوق غیرمالی سهامداران
این حقوق غیرمالی شامل حق اطلاع، حق عضویت در شرکت، حق رأی و حق انتقال سهام به وسیله دارنده آن میشود.
سهام ممتاز چیست؟ و دارندگان این سهام چه امتیازاتی دارند؟
احتمالا هنگام ثبت شرکت یا هنگام فرآیند سرمایه پذیری و سرمایه گذاری با واژه سهام ممتاز روبرو شدهاید. معمولا سرمایهگذاران و شتابدهندهها از کسبوکارها و استارتاپهایی که در مرحلههای ابتدایی و آغازینی که سرمایهگذاری ریسک زیادی دارد، قرار دارند این نوع سهام را از کارآفرین طلب میکنند، لذا لازم است بنیان گذاران در این خصوص اطلاعات بیشتری داشته باشند.
سهام ممتاز نوعی سهام است که به دارنده آن امتیازات ویژهای میدهد. سهام ممتاز، نوعی گواهی مالکیت قابل انتقال است که به دارنده آن، حقی محدود و ثابت از داراییهای شرکت میدهد.
برخی از امتیازاتی که به سهام ممتاز تعلق میگیرد عبارتند از:
- عدم پرداخت وجه سهام؛
- اختصاص سود بیشتر به مالکان سهام ممتاز نسبت به مالکان سهام عادی (درصد بیشتری سود تعلق بگیرد)؛
- اولویت در دریافت سود؛
- اعطای امتیاز هنگام تقسیم دارای شرکت در زمان تصفیه ترجیحاً سهام ممتاز پرداخت شود، یا در تقسیم دارایی باقیمانده شرکت، پس از پرداخت بدهی های آن، سهم بیشتری به نسبت سهام عادی تعلق گیرد؛
- داشتن حق رای دو برابر در مجامع عمومی و یا امتیازاتی در اعمال مدیریت؛
دارندگان سهام ممتاز معمولا حق رای ندارند، به این معنی که در عوض دریافت امتیازات و ویژگیهای مختلف معمولاً برخی حقوق نظیر حق رأی در مجامع از دارندگان سهام ممتاز سلب میشود.
تفاوت سهام عادی و ممتاز در چیست؟
موضوع تفاوت سهام عادی و سهام ممتاز و آشنایی با ویژگیهای هر کدام یکی از موضوعات مهم در حقوق کسب و کار ها میباشد.
۱-اولویت دریافت سود توسط دارندگان سهام ممتاز در زمان توزیع سود.
۲- در زمان تسویهحساب شرکت و تسویه مالی طلبکاران و صاحبان اوراق قرضه ، سهامداران عادی تا قبل از اینکه سهامداران ممتاز پرداختی خود را بگیرند، پولی دریافت نخواهند کرد.
۳- سود سهام ممتاز از سهام عادی متفاوت و معمولاً بزرگتر است.
۴-غالیا میزان سود سهامداران ممتاز بیشتر میباشد.
۵- سود سهام ممتاز معمولاً تضمین شده است، یعنی اگر شرکت یک سال سودی پرداخت نکند، در پایان سال دوم باید ابتدا سود سال اول و دوم سهامداران ممتاز را پرداخت کند و سپس سود سال دوم سهامداران عادی را بپردازد.
نحوه اعمال ساختار سهام تشویقی در حقوق کسب و کار نوپا و قدمت دار به چه صورت است؟
بعد از راهاندازی یک کسب و کار این امر محتمل است که آن کسب و کار به کارکنان و کسانی که با آنها چنین کسب و کاری طراحی شده است، امکانی جهت خرید سهام و دخالت بیشتر آنها در امور مربوط به شرکت را بدهد و این امر از طریق ساز و کارهای مرتبط به سهام تشویقی به وقوع میپیوندد که امروزه در راستای تغییرات کسب و کارها و پی بردن هر چه بیشتر آنها به اهمیت موضوعاتی نظیر سهام تشویقی، یکی از موضوعات پر طرفدار در حقوق کسب و کار ها میباشد.
در این ساختار هر کدام از کارمندان سهام تشویقی خود را با هزینهای کمتر نسبت به سهامداران اصلی شرکت دریافت مینمایند به طوری که دارندگان سهام تشویقی برای تبدیل آن از سهام تشویقی به سهام اصلی شرکت نیز هزینه کمی میپردازند و حتی لازم به ذکر است که دریافت کنندگان سهام تشویقی مالیات نیز نمیپردازند و تنها در زمان فروش سهام تشویقی و یا سهام اصلی شرکت لازم است که مالیات مقرر را بپردازند.
همچنین سهام تشویقی میتواند موضوع وستینگ را نیز شامل شود. بدین صورت که اگر یکی از کارکنان و دارندگان سهام تشویقی قبل از موعد تعیین شده براساس قرارداد وستینگ قصد ترک کسب و کار و خروج از شرکت را داشته باشد، همان جریمهای که در خصوص سهام سهامداران اصلی شرکت در چنین شرایطی اعمال میشد در خصوص دارندگان سهام تشویقی نیز قابل اعمال است.
سهام تشویقی چیست؟
در واقع سازوکاری برای ایجاد انگیزه و اشتیاق در جهت حفظ و ماندگاری هر چه بیشتر کارکنان با ارزش یک شرکت یا سازمان و فعالیت هر چه بیشتر آنها است تا این کارکنان طی مدت زمان طولانی با شرکت همراه شوند و از تخصص خود برای دستیابی به اهداف سازمانی استفاده کنند تا در این راستا موجبات رشد و پیشرفت یک سازمان بیش از پیش فراهم شود. این سهام میتواند به عنوان راهکاری برای جبران و افزایش حقوق فعلی به کار رود و همچنین میتواند به جای افزایش سنتی حقوق نوعی مشارکت در سودآوری شرکت برای آنها ایجاد کند.
از آنجایی که سهام تشویقی از موضوعات پرطرفدار در حقوق کسب و کار و مقررات شرکت است و تخصیص این نوع سهام به کارکنان، میزان آن و انتخاب کارکنان کلیدی برای اعطای این نوع از سهام از نکات بسیار کلیدی ای است که همگی آنها نیاز به مشورت حقوقی خواهد داشت
این سهام که میتواند از قبل منتشر شده باشد یا در مراحل بعدی انتشار سهام و سرمایه پذیری منتشر شود. به طور تقریبی ۵ تا ۲۵ درصد از مجموع سهام شرکت را دربرمی گیرد و این حق را به کارکنان شرکت میدهد تا مالک درصدی از سهام شرکت باشد.
هیئت مدیره شرکت کیست وعملکرد آن طبق مقررات شرکت چگونه است؟
در شرکتهای سهامی و غیرسهامی نقش و وظایف متفاوتی را ایفا مینماید. هیئتمدیره شرکت بهعنوان عالیترین مقام تصمیمگیری اداری و اجرایی یک سازمان، نقش مهم و تاثیرگذاری در حقوق کسب و کار و دستیابی به اهداف سازمان بر طبق استراتژیهای تعریفشده دارد.
هیئت مدیره شرکت وظیفه دعوت اعضا را داشته که این امر توسط رییس هیئت مدیره انجام میشود و عدهای از مدیران که لااقل یک سوم اعضای هیئت مدیره را تشکیل میدهند میتوانند در صورتی که از تاریخ آخرین جلسه لااقل یک ماه گذشته باشد، هیئت مدیره را دعوت نمایند. همچنین جهت رسمیت جلسات حضور بیش از نصف اعضای هییت مدیره لازم است. در خصوص نصاب رایگیری نیز میبایست اذعان داشت که تصمیمات با اکثریت آرا حاضرین اتخاذ میگردد و در صورت تساوی، دستهای که رییس هیئت مدیره خود جزء آن دسته است تفوق مییابد مگر نکه مقررات دیگری در اساسنامه نگاشته شده باشد که در این صورت بر اساس اساسنامه عمل میشود.
از معامله مدیران شرکت و حدود اختیارات آنها چه میدانید؟
معامله مدیران شرکتهای سهامی با شرکت و یا به حساب شرکت و یا انجام معاملات متضمن رقابت با شرکت جزو مواردی است که قانونگذار برای آن محدودیتهایی قائل شده است که ضمانت اجرای آن حسب مورد بطلان، قابلیت ابطال و یا اعتبار معامله مورد نظر است به شرطی که خسارات وارده جبران شود. از آنجایی که انجام معاملات و فروش اموال در شرکت سهامی یکی از مباحث مهم حقوق کسب و کار و مقررات شرکت است باید برای شناخت آن ابتدا با وظایف و حدود اختیارات مدیران در شرکت سهامی آشنا بود.
مدیر عامل شرکت و اهمیت نقش قرارداد در رسمیت دادن به وظایف مدیران
مسئولیتهای اصلیاش توسعه و پیادهسازی استراتژیهای سطح بالا، تصمیمگیریهای اصلی شرکت، مدیریت کل عملیات و منابع شرکت و عمل کردن بهعنوان نقطه اصلی ارتباط بین هیئت مدیره و عملیات شرکت است. مدیر عامل اغلب سمتی در هیئت مدیره دارد و در بعضی مواقع رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل یک نفر هستند.
از آنجایی که داشتن مدیر عامل برای شرکت سهامی عام یا خاص، الزامی است
در هر شرکت تجاری، مدیران از ارکان اصلی آن شرکت به حساب میآید چرا که علاوه بر داشتن مسئولیتهای مدیریتی از دیدگاه حقوق کسب و کار نیز دارای مسئولیتهای متعدد است. از آنجایی که شرکت نیازمند خدمات شخصی به عنوان مدیرعامل شرکت میباشد حدود وظایف و نقش مدیرعامل بایستی در قالب یک قرارداد کامل و قانونی تعیین شود. در این نوع از قرارداد کاری درصورتی که شرکتی بخواهد از خدمات تخصصی مدیرعامل در مجموعه خود استفاده نماید بر اساس ضوابط و مقررات و به موجب حکم یا قرارداد در مجموعه، آن شخص به عنوان مدیرعامل به خدمت پذیرفته میشود.
از مهمترین و حرفهای ترین اقداماتی که باید در ابتدای شرکت انجام دهید این است که
مسئولیت مدنی و کیفری مدیران یکی از مباحث مهم حقوق کسب و کار میباشد.
میتواند در ارتقا و افزایش میزان فعالیت و موفقیت شرکت به خصوص در زمینههای تولید، ایجاد اشتغال و بازار سرمایه مفید و موثر واقع شود. شرکتها توسط مدیرانی اداره میشوند که مسئول حفظ حقوق سهامداران، صاحبان سرمایه و اشخاص ثالث هستند. این مسئولیتها گاه ناشی از قرارداد و گاه قهری و قانونی میباشند.
بهدلیل وضعیت خاص مدیران و وظایف و اختیارات وسیعی که در زمینه اداره شرکت و حقوق کسب و کار دارند و همچنین بهمنظور حفظ منافع و حقوق اشخاص ثالث طرف معامله با شرکت، قانونگذار برای مسئولیت مدیران از محدوده قواعد عمومی فراتر رفته و به مقتضای اهمیت اعمال ایشان مسئولیت وسیعتری را برای مدیران قائل شده است. اقدامات زیانبار یا خودداری از اقدامات لازم در مواردی که شاهد ورود خسارت به شرکت باشد (فعل و ترک فعل)، میتواند برای مدیران مسئولیت حقوقی در پی داشته باشد.
مسئولیت مدیران و مدیرعامل شرکت، مسئولیتی مبتنی بر خطاست. بنابراین برای آنکه مدیر یا مدیرعامل مسئول تلقی شوند باید هنگام انجام دادن وظایف خود مرتکب خطا شده باشند و این خطا موجب ضرر شده باشد.
مدیران در صورت تخلف از مقررات شرکت ، اساسنامه و مصوبات مجمع عمومی مسئول هستند.
برخی از تخلفات مدیران بهطور اجمال شامل موارد زیر است:
الف) تخلف مدیران از قانون
۱) صدور ورقه سهام قبل از ثبت نشرکت (ماده ۲۸)
۲) عدم تشکیل جلسات هیئتمدیره طبق اساسنامه (مواد ۱۱۹ – ۱۲۰ – ۱۲۱).
۳) اخذ وام و اعتبار و انجام معاملات نظیر معاملات شرکت (مواد ۱۳۲-۱۳۶).
۴) تخلف از طرز اداره شرکت (مواد ۱۳۳ – ۱۳۸).
۵) عدم تعیین مدیرعامل (مواد ۱۲۴-۱۲۶)
۶) اندوخته نکردن یک سهم از سود خالص شرکت (ماده ۱۴۰)
۷) عدم دعوت از مجامع عمومی (مواد ۱۳۸-۱۴۱).
۸) عدم ارائه گزارش به بازرسان (ماده ۱۳۷)
ب) تخلف از اساسنامه
در تدوین اساسنامه باید حدود مقرر در قانون تجارت رعایت شود. برخی موارد که طبق ل.ا.ق.ت باید جزئیات آن در اساسنامه ذکر شود و در فرآیند اداره رعایت شود، بهشرح زیر است:
۱) نحوه، صدور مجوز انتشار اوراق قرضه (ماده ۵۶)
۲) مدت مأموریت مدیران و انتصاب اعضاء جدید (مواد ۱۰۹-۱۱۲).
۳) حد نصاب رسمیت اعضاء هیئتمدیره (ماده ۱۲۱).
۴) تعداد حداقل سهام مدیران و وثیقه قرار دادن آن نزد شرکت (مواد ۱۱۴-۱۱۵).
۵) مقررات پرداخت پاداش به اعضاء هیئتمدیره (ماده ۱۳۴)
۶) نحوه دعوت از مجمع عمومی صاحبان سهام (ماده ۱۳۸)
بدهی شرکت بزرگترین چالش در مسیر حقوق کسب و کار است
بدهی شرکت و مسولیت پرداخت دیون آن ، امری است که در مسیر حقوق کسب و کار و تجارت ممکن است برای شرکتها به شکلهای گوناگونی ایجاد شود. طبق قانون، شرکتها دارای شخصیت حقوقی میباشند یعنی شخصیتی مستقل از سهامداران و مالکین خود دارند. بنابراین دارائی، بدهی، معاملات، بستانکاری و تعهداتشان به خود شرکت مربوط میشود نه به سهامداران و مالکین و مدیران آنها.
شرکتها جدا از سهامداران و مالکین هستند و پرداخت مالیات و دارائی و بدهیها با شرکتها است و این مبلغ بدهی از خود شرکت برداشته میشود و پرداخت میگردد نه از جانب سهامداران و مالکین.
علاوه بر شرکتها، سهامدارن و مالکین هممسئول پرداخت بدهیهای شرکت هستند. سهامدارن و شرکا و مالکین همه در مواردی مسئول پرداخت بدهی میشوند که دارائیهای شرکت توان پرداخت را نداشته باشد و در وهله اول شرکت بدون توجه به نوع شرکت مسئول پرداخت بدهی میباشد.