{ }
جعل سند به معنی ایجاد نوشته، سند، مهر و امضا افراد رسمی ‌و غیر رسمی‌، ایجاد تغییر در سند (خراشیدن، قلم بردن، الحاق، محو، اثبات یا تاخیر سند نسبت به تاریخ حقیقی و …) بدون اجازه صاحب سند می‌باشد.
جعل سند که یکی از خلاف‌های جامعه محسوب می‌شود، استفاده غیرقانونی از اسناد هویتی یا دولتی را در پی دارد. مجرمین از این اسناد برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کنند و ملک یا هر مورد تملیکی دیگر را به صورت غیرقانونی ضبط می‌کنند. شاید جعل اسناد هویتی بیش از هر سند دیگری انجام شود؛ زیرا از آن‌ها در ارگان‌های زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع اسناد هویتی هستند که پایه صدور سایر اسناد قرار می‌گیرند و این کار موجب صدور اسناد مجعول بیشتر می‌شود. جالب است بدانید که این روند، تعقیب کیفری مجرم را دچار مشکل می‌کند.البته معمولا افراد حرفه‌ای این کار را با دقت زیادی انجام می‌دهند و سوابق مراجع قضایی نشان می‌دهد که تبهکاران با استفاده از شگردهای مختلف، از اسناد هویتی استفاده‌های فراوان مالی می‌برند. به همین دلیل اسناد هویتی دارای اهمیت زیادی هستند.
حتی اگر از مردم جامعه در مورد جرم‌های معمول جامعه که بیشترین ضربه را به افراد می‌زند بپرسیم، عموما جرم‌هایی مانند سرقت، کلاهبرداری و غارت اموال را نام می‌برند. این جرایم چنان زیاد شده است که قانون‌گذاران را مجبور به ایجاد قوانین و مجازات‌های خاص کرده است. البته گاهی پیدا کردن این افراد سخت است و نمی‌توان به راحتی هویت بزهکاران را پیدا کرد. مثلا افرادی که دست به سرقت بانک‌، طلافروشی‌ یا اتومبیل می‌زنند، ممکن است از اسناد جعلی برای این کار استفاده کنند تا دستشان رو نشود.

ساختن نوشته يا سند

سند عبارت است از نوشته‌اي كه در مقام اقامه دعوي يا دفاع از آن قابليت استناد دارد. البته بايد توجه داشت براي اينكه نوشته‌اي سند محسوب شود، نيازي نيست تا از آن نوشته در دادگاه استفاده شود، بلكه بايد آن نوشته قابليت استناد داشته باشد. براي مثال شخصي به ديگري مبلغي وجه دستي مي‌دهد و در مقابل از او رسيد دريافت مي‌كند. اين نوشته اگر به امضاي طرف باشد، قابليت استناد دارد و سند محسوب مي‌شود. هر چند بين اين دو نفر اختلافي حاصل نشود و به مراجعه به دادگاه نيز نيازي نباشد و اين رسيد صرفاً براي يادآوري اخذ شده باشد.
 

سند بر دو نوع است:

سند رسمي و عادي. سند رسمي نوشته‌اي است كه توسط مأمور دولت با رعايت تشريفات قانوني و در حدود صلاحيت مأمور تنظيم شده باشد مانند گذرنامه يا شناسنامه. چنانچه نوشته‌اي فاقد هر يك از اين شرايط باشد، در صورتي كه به امضاي طرف رسيده باشد سند عادي محسوب مي‌شود مانند چك، سفته و اجاره نامه‌هاي عادي. بايد توجه داشت كه صرف تايپ شدن يك نوشته يا نوشتن در سربرگ‌هاي دولتي موجب رسمي شدن سند نمي‌شود. براي مثال چك يك سند عادي محسوب مي‌گردد زيرا گر چه توسط بانك چاپ مي‌شود و در اختيار مشتري قرار مي‌گيرد اما مفاد آن توسط مأمور دولت تنظيم نمي‌شود بلكه اين كار توسط صاحب حساب انجام و در پايان توسط او امضا مي‌شود. بنابراين چون چك يكي از شرايط تعريف سند رسمي را ندارد (توسط مأمور دولت تنظيم نمي‌شود)، سند عادي محسوب مي‌شود.
 

مصادیق و انواع  جرم جعل سند

مواردی از قبیل خراشیدن یا تراشیدن سند، سند سازی نمودن، ساختن مهر یا امضای افراد،  الحاق کلمه یا عبارت، از بین بردن یا سیاه کردن قسمتی از نوشته یا همه آن، تغییر دادن تاریخ سند و به کار بردن مهر شخص دیگر بدون اجازه صاحب مهر و مواردی از این قبیل مصادیق بزه جعل را تشکیل می دهند.
با توجه به روش های گوناگونی که افراد در به دست گرفتن قلم دارند، هر شخص در قسمت های خاصی از حروف و کلمات به قلم فشار می آورد و بر عکس، در قسمت های دیگر با ملایمت قلم را بر روی کاغذ حرکت می دهد. استفاده از قلم نزد افراد، مختلف است.
بنابراین هر چقدر هم که جاعل حرفه ای باشد، معمولا در تیرگی و روشنی بخش های مختلف كلمات، بریدگی ها، انحراف ها، نقطه های آغاز و پایان کلمات و ... و به طور کلی بین امضا و نوشته فرد جاعل با امضا و نوشته واقعی تفاوت وجود دارد که این امر توسط کارشناس مسلط تشخیص داده می شود. پیشرفت های علمی نیز باعث شده که امروزه با استفاده از علوم و تکنیک های پیشرفته و به خدمت گرفتن رایانه، تشخیص و تمييز امضا و نوشته.


 

مجعول (نوشته جعلی):

نوشته واقعی آسان شده است.مهر معمولا از جنس چوب، فلز و مانند آنهاست و دارای نوشته ها و علایمی است که همانند امضا انتساب یک سند یا نوشته را به دیگری ثابت می کند. مانند مهر ادارات دولتی، شرکت های تجاری یا اشخاص عادی. 

 

خراشیدن یا تراشیدن:

این عمل معمولا با وسایلی مثل تیغ، چاقو و نظایر آنها صورت می گیرد. یعنی جاعل حروفی را با کمک این وسایل از روی نوشته یا  سند محو می کند.
در عمل ِ "خراشیدن"، جاعل، بخشی از یک کلمه را محو می کند مثلا با حذف حرف (ن) کلمه نبود را تبدیل به بود می کند ولی در عمل ِ "تراشیدن"، جاعل كل كلمه را محو می کند مثلا نام یکی از خریداران را از سند بیع یا قولنامه محو می نماید.


 

قلم بردن:

در قلم بردن لازم نیست حرف یا کلمه ای به سند اضافه شود بلکه امکان دارد جاعل با استفاده از قلم قسمت هایی از سند یا نوشته را ناخوانا کند یا بر روی آن خط بکشد.

 

الحاق:

در این مورد چیزی به سند اضافه می شود مثلا رقمی در مقابل چک گذاشته شده یا با افزودن یک حرف به یک کلمه، آن را به کلمه دیگری تبدیل می کنند. برای مثال با افزودن (ی) به كلمه (حسن) آن را به (حسین) تبدیل می نمایند.

 

محو یا اثبات یا سیاه کردن:

مقصود از محو کردن، پاک کردن بخش هایی از یک نوشته با وسایلی مثل مداد پاک کن، لاک غلط گیر یا سایر مواد شیمیایی است.منظور از اثبات، خارج کردن سند از بطلان است مثل اینکه مهر باطل شد را از روی قبض پرداخت وجه پاک کنند.
مقصود از سیاه کردن سند ناخوانا کردن آن با استفاده از جوهر یا موادی مانند آن است.


 

دست بردن در تاریخ سند:

مقصود آن است که جاعل پس از تنظیم سند، تاریخ مندرج در آن را جلو یا عقب بیندازد. مثلا تاریخ سفته را از ۸۲/۴/۱ به ۸۳/۲/۴ تبدیل کند. الصاق نوشته ای به نوشته دیگر در اینجا جاعل بخش هایی از یک نوشته را به بخش هایی از نوشته دیگر پیوند داده و منضم می کند به نحوی که حالتی بوجود می آید که خواننده آن را نوشته ای واحد تصور می کند. برای مثال امضایی از یک نوشته را به متن یک پیش نویس که امضا نشده ضمیمه کرده و می چسباند.

 

به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن:

در این حالت جاعل مهر فرد دیگری (مثل مهر یک شرکت، اداره یا یک فرد عادی) را بدون اجازه صاحب آن مورد استفاده قرار می دهد و آن را در ذیل یک نوشته یا سند به کار می برد.
تمام مواردی که از آنها نام برده شده از مصادیق جعل مادی است یعنی جاعل عملی فیزیکی و مادی روی سند یا نوشته انجام می دهد و آن را از اصالت خارج می کند. اما گاهی اوقات جاعل عمل مادی انجام نمی دهد. بلکه بدون آنکه مرتکب خدشه یا تغییر در سند شود، مطالب منتسب به دیگران را تحریف می کند.

چند مثال در این مورد :
سردفتر اسناد رسمی هنگام تنظیم سند معامله ی یک اتومبیل، برخلاف اظهارات فروشنده مبنی بر عدم دریافت وجه معامله در سند قید می کند که فروشنده وجه معامله را دریافت داشته است.
منشی دادگاه علیرغم اظهار متهم مبنی بر رد اتهام و عدم پذیرش مینویسد که متهم اظهار داشته: اتهام را می پذیریم - مأمور ثبت در اداره ثبت احوال، در هنگام درج واقعه تولد، جنس کودک
را بر خلاف گفته والدین به جای پسر، دختر می نویسد یا برعکس.


 

انواع جعل اسناد

جعل جرم:

شامل هر فعالیت یا عدم فعالیت که شامل مجازات قانونی می‌باشد.
جرائم علیه اموال:
این نوع جعل شامل نقض حقوق مالکانه افراد است. مانند کلاهبرداری، خیانت در امانت، صدور چک (بلامحل)، سرقت، معامله مال مسروقه و … می‌باشد.


 

جعل اسناد :

جعل و تزویر عبارتند از ساختن نوشته و یا سند یا ساختن مهر و امضاء اشخاص رسمی‌و غیر رسمی‌، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشته دیگر یا به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر اینها به قصد تقلب.

 

جعل اسناد هویتی :

مدارکی هستند که برای تعیین هویت افراد و شناسایی آنها در جامعه بکار می‌روند و شامل شناسنامه و کارت ملی ، گذرنامه ، گواهینامه ، پایان خدمت یا معافیت از خدمت ، مدارک شناسایی صنفی ، کارت شناسایی ادارات دولتی و غیره است .

 

جعل شناسنامه :

شناسنامه سندی است رسمی‌که احوال شخصیه هر فرد آن گونه که در دفاتر ثبت احوال درج می‌شود بر آن نوشته شده و به صاحب آن داده میشود .

 

جعل گذرنامه :

سندی است که از طرف ماموران صلاحیت دار دولت جهموری اسلامی‌ایران ( مذکور در قانون گذرنامه ) برای مسافرت اتباع ایران به خارج و یا اقامت در خارج و یا مسافرت از خارج به ایران صادر می‌شود .

 

جعل گواهینامه رانندگی :

عبارت از اجازه نامه است که برای رانندگی وسایل نقلیه از طرف مقامات صلاحیت دار به نام اشخاص صادر می‌گردد و مدارکی جهت اثبات و گواهی دارا بودن شاخص های قانونی رانندگی توسط افراد می‌باشد.

 

جعل کارت پایان خدمت یا معافیت از خدمت :

سندی است که برای افراد ذکوری که خدمت ضرورت سربازی را سپری کرده اند صادر می‌شود و کسانی که بنا به دلایل مصرح در قانون قادر به اعزام به خدمت وظیفه نمی‌باشند به عنوان معاف از خدمت ضرورت منظور و به جای کارت پایان خدمت ، کارت معافیت از خدمت به آنان تحویل می‌گردد  .

 

جعل مدرک شناسایی صنفی :

منظور مجموعه مدارکی است که ارگانها و نهادهای مختلف جامعه به کارکنان خود صادر نموده که طبق عرف و رویه جامعه علاوه بر مشخص نمودن شغل و صنف دارنده به عنوان مدرک احراز هویت نیز کاربرد دارد ، مانند کارتهای شناسایی ادارات دولتی و غیره .

 

جعل کارت ملی :

 سند شناسائی اتباع ایرانی است که توسط سازمان ثبت احوال می گردد و در آن مشخصات فردی، شماره ملی،‌کدپستی و محل سکونت دارنده کارت درج می‌گردد.

 

جعل جرم :

هر فعل و یا ترک فعلی که قانون برای آن مجازات تعیین نموده باشد.

 

اموال :

از نظر حقوقی مال چیزی است که ارزش اقتصادی داشته و بتواند مورد معامله قرار گیرد و قابل تبدیل به پول باشد و جمع مال را اموال گویند .

 

جرائم علیه اموال :

برابر تقسیم بندی جرائم در حقوق جزای اختصاصی ، مجموعه جرائمی‌را که در آن حقوق مالکانه اشخاص نقض می‌گردد جرائم علیه اموال می‌گویند که شامل کلاهبرداری و صور خاص آن ، صدور چک پرداخت نشدنی ( بلامحل ) ، سرقت و اقسام آن و اخفاء و معامله مال مسروقه می‌باشد.

 

کلاهبرداری :

جرم کلاهبرداری عبارت است از تحصیل مال دیگری به توسل به وسایل متقلبانه ( کلاهبرداری تام ) بدین تربیت فریب دیگری برای آماده کردن او به ازدواج و یا تشویق یا ترغیب مشتری به انجام معامله کلاهبرداری نیست . شروع به کلاهبرداری عبارت است از توسل به وسایل متقلبانه برای بردن مال دیگری .

 

خیانت در امانت :

خیانت در امانت -تصاحب ، تلف ، استعمال یا مفقود نمودن توام با سوء نیت مال منقول و یا غیر منقول توسط امین که از طرف متصرف قانونی به وی سپرده شده یا در حکم سپردن بوده و بنابر استرداد یا مصرف معین آن بوده است.

 

سرقت :

ربودن مال دیگری به طور پنهانی .

 

چک پرداخت نشدنی :

عبارت است از صدور چک به نحو غیر قابل پرداخت عهده یکی از بانکها و تسلیم آن به دیگری و یا غیر قابل پرداخت نمودن چک صادره به یکی از وسایل پیش بینی شده در قانون صدور چک.


 

پیشگیری از وقوع جعل اسناد

پیشگیری کیفری یا واکنشی از وقوع جعل سند
یکی از راه‌های جلوگیری از وقوع جرم جعل سند توسط افراد، ترساندن یا ارعاب ایشان از انجام کارهای مجرمانه است.
همانطور که کارهای نیک مانند ورزش، عبادت و مشغول بودن به امور خیریه از وقوع جرائم مختلف جلوگیری می‌کند، متوسل شدن به کيفر افراد مجرم هم باعث می‌شود که جرائم بیشتر توسط سایرین در موقعیت‌های مشابه اتفاق نیفتد. در واقع مجازات کمک می‌کند که جرائم انجام شده دوباره توسط افراد و شهروندان دیگر صورت نگیرد.



 

پیشگیری کیفری شامل روش‌های زیر است:

تهدید بالقوه بزهکاران و جاعلان به مجازات، وضع و تصویب قوانین تهدید بالفعل بزهکاران و جاعلان از طریق اجرای مجازات و برگزاری علنی جلسات دادگاه برگزاری دادرسی کيفری به صورت سریع پیشگیری غیر کیفری یا کنشی این نوع پيشگيری قبل از آنکه جرمی به وقوع بپیوندد انجام می‌شود و شامل اقدام‌های سرکوب‌گرانه و البته غير قهرآميز است.
این مورد در همه موضوعات اقتصادی، اجتماعی، وضعی، آموزشی و … انجام می‌شود. پیشگیری غیرکیفری به سبب قانون‌گرا کردن افراد و حفاظت از ایشان در برابر آماج جرایم مختلف است. در جرم‌های مربوط به جعل، افراد دارای هوش و معلومات عمومی بالا، عمدتا تحصيل‌کرده و بسیار هوشيار هستند. این نوع جرم به استعداد و توانایی بالا نیاز دارد و چنین مجرمانی عمدتا از چنین استعدادهایی برخوردار هستند. از آنجایی که جرم جعل به راحتی انجام نمی‌شود و جاعل باید از علومی مانند فیزیک، شیمی و شناخت انواع مواد و خواص آن‌ها اطلاع داشته باشد، شیوه‌های جلوگیری و پیشگیری از وقوع چنین جرم‌هایی هم منحصربه‌فرد و خاص است.


 


روش‌های شناسایی و تشخیص اسناد مجعول و اصیل

آموزش روش‌های شناسایی اسناد جعلی و اصلی به افرادی در معرض جاعلان سند ضروری است.
در این صورت کار افراد جاعل سخت‌تر خواهد بود. بنابراین آموزش روش‌های تشخيص اسناد مجعول برای پيشگيری از جعل سند بسیار موثر خواهد بود.


 

 در ادامه انواع روش‌های شناسایی اسناد را بررسی می‌کنیم:

 بررسی فيزیکی اسناد

در این روش از دستگاه‌هایی مانند ميکروسکوپ، ذره‌بين، مولد نور ماورا بنفش و نور مادون قرمز استفاده می‌شود.
به طور مثال نور ماورا بنفش برای تشخيص الياف فلورسانس در اسکناس، لکه‌های باقيمانـده از پاک‌شدگی شيميایی و تقدم و تأخر در تقاطع خطوط مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین کاربرد نور مادون قرمز برای شناسایی و مقایسه جوهرهای به‌کاررفته در اسناد و فشار قلم بی‌نظیر است. حتی از نور معمولی هم می‌توان برای تشخيص اسناد جعلی، واتر مارک، خراشيدگی و فشار قلم استفاده کرد.


 

بررسی شيميایی اسناد

در این روش از داروها یا مواد شيميایی مختلف برای تشخيص اختلاف در رنگ جوهرها استفاده می‌شود.
این روش برای نمایش و ظهور نوشته‌های پنهانی یا پاک شده مورد استفاده قرار می‌گیرد.


 

بررسی مقایسه‌ای اسناد

بررسی مقایسه‌ای شامل بررسی خطوط، امضاهای استکتابی، امضاهای متعارف و مسلم‌الصدور و شناسایی نویسنده است.
در این صورت تعلق یا عدم تعلق خطوط به یک شخص خاص مشخص می‌شود. این شیوه بررسی خصوصيات فردی و عادات نوشتاری نویسنده را بررسی می‌کند.


 

مجازات جعل اسناد و مدارک  جعل اسناد چه حکمی دارد ؟

مجازات در نظر گرفته شده برای جاعلان سند در سال ۱٣٧۵ تصویب شده است و طی مواد ۵۳۲ ـ ۵۳۶ تعزیرات قانون مجازات اسلامی نوشته شده است. مجازات تعیین شده برای اسناد رسمی بیشتر از مجازات جعل نوشته و جعل اسناد غیر رسمی است.

مجازات در نظر گرفته برای جعل و استفاده از اسناد و نوشته‌های غیررسمی، جبران خسارت به علاوه حبس ۶ ماه تا دو سال (یا پرداخت ٣_۱٢ میلیون ریال) است.
اگر یک کارمند دولت در هنگام انجام وظیفه یا امور مربوط به کار، مرتکب جعل اسناد رسمی شود، مجازاتی برابر با ۱ ـ ۵ سال حبس (یا پرداخت ۶ ـ ۳۰ میلیون ریال) خواهد داشت.
همچنین شخصی که کارمند نباشد و سند و نوشته رسمی جعل ‌کند، مجازاتی برابر با ۶ ماه تا سه سال حبس (یا جریمه ٣ ـ ۱٨ میلیون ریال) خواهد داشت.
طبق قانون اگر شخص بداند سندی جعلی است و از آن سند یا نوشته استفاده کند، مرتکب جرم شده است. اگر سند موردنظر رسمی باشد، مجازات ۶ ماه تا سه سال حبس (یا ٣ ـ ۱٨ میلیون ریال) خواهد داشت.
در بخش قبل در صورتی که سند غیررسمی باشد، به ۶ ماه تا دو سال حبس (یا ٣ ـ ۱٢ میلیون ریال) محکوم می‌شود.
در کنار این موارد، موضوعاتی مانند جعل رسید و امضا، جعل یا ساخت مهر، جعل علامت، تصویربرداری از اوراق هویتی و مدارک دولتی، جعل اسناد پزشکی و … نیز جرم محسوب می‌شوند که مجازات‌های خاص خود را دارند. البته جعل امضا جرم محسوب نمی‌شود و اگر در کنار جعل سند قرار بگیرد، به عنوان جرم شناخته خواهد شد و مجازات در پی خواهد داشت.

نظرات