طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی که چند روزی است در فضای مجازی و پلتفرم‌های مختلف پرمخاطب شده و همه را شگفت‌زده کرده است. در این مقاله قصد داریم در رابطه با جزئیات این طرح و مزایا و معایبش نکاتی را بیان کنیم.
طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی، حاوی 34 بند است و برای از بین بردن خلاهای قانونی مربوط به فضای مجازی تهیه شده است. این طرح، در این روزها بسیار مورد نقد قرار گرفته است، در ادامه میخواهیم برخی مفاد آن را به‌طور دقیق بررسی کنیم.
فیلتر شدن گوگل و تلگرام
یکی از مسائلی که بسیار مورد بحث قرار گرفته مربوط به این است که بسیاری از شبکه‌های مجازی و پلتفرم‌هایی مانند گوگل و جیمیل و… با توجه به مفاد این طرح فیلتر خواهند شد، اما یکی از طراحان طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی، در پاسخ به این ابهام بیان کرد که بسترهایی مانند گوگل که در داخل ایران مثل و مانند ندارند فیلتر نخواهند شد و در حالت کلی هر فضایی که زندگی افراد به آن گره خورده و استفاده از آن به نفع کاربران است و فضایی شبیه به آن در میان پلتفرم‌های داخلی وجود ندارد هیچ مشکلی برایش پیش نخواهد آمد.
البته لازم به ذکر است که قطعا این احساس نیاز و دارا بودن شبیه یا عدم آن را همان کمیسیون تشکیل شده مخصوص نظارت بر این طرح تشخیص می‌دهد و هیچ اطمینانی وجود ندارد که پس از تصویب این طرح، کمیسیون مربوطه تشخیصش بر معادل داشتن یا نداشتن یک پلتفرم باشد، شاید بدانید که ذره‌بین، بستری ساخته شده مانند گوگل در داخل کشور است و شاید بعدها کمیسیون صلاح بداند و جایگزین گوگل شود!
کمیسیون نظارت بر اجرا شدن طرح طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی
در رابطه با اینکه در ویدئویی پرمخاطب در فضای مجازی گفته شد کمیسیونی مخصوص نظارت بر مفاد این طرح تشکیل میشود و این نیز یعنی اعمال فشار بر روی کاربران، همان طراح مذکور (عباس مرادی) در پاسخ به این سخنان بیان کرد که این کمیسیون از خیلی وقت پیش وجود داشته و نمی‌خواهد مختص این طرح تشکیل شود و کارش هم از ابتدا نظارت بوده. اما با تصویب این طرح، بیشتر به نظارت و حفظ حقوق کاربران می‌پردازد و تخصصی‌تر خواهد بود و به جای یک نفر ناظر نیز، شورایی متشکل از پنج نفر انتخاب شده و این کار را انجام می‌دهند.
جرم استفاده از فیلترشکن
اگر جزئیات اصلاح شده این طرح را بررسی کنیم، می‌بینیم که در هیچ قسمتی از آن در رابطه با جرم بودن استفاده از فیلترشکن و وی‌پی‌ان صحبتی نشده و استفاده از آن اشکالی ندارد و خوب است که برای چیزهای مفید و دسترسی به مطالب خوب استفاده شود، همچنین شبهه‌ای در رابطه با جرم محسوب شدن خرید و فروش و انتشار فیلترشکن در ماده سی و یکم این طرح آمده که با توجه به توضیحات عباس مرادی، خرید و فروش در صورتی که برای استفاده‌های غیرمجاز و نامناسب باشد جرم است و در غیر این صورت اگر برای استفاده مفید باشد، می‌تواند ایجاد درآمد نیز بکند.
آیا تلگرام حاضر به محدودسازی خود میشود؟
با توجه به این طرح و سخنان عباس مرادی، اگر تلگرام حاضر شود که حق و حقوق کاربران ما را به رسمیت بشناسد و در کارگروه مربوط به آن ثبت نام کند و کارهای مربوط به حفظ حقوق کاربران ایرانی را انجام دهد، نه تنها فیلتر نمیشود بلکه بسیاری از خدمات جدید نیز مانند بانکداری الکترونیک نیز به آن داده میشود، عباس مرادی همچنین تاکید کرد که قرار نیست ماجرای تلگرام دوباره تکرار شود و پس از مذاکره و قبول شرایط، تعهداتش را زیر پا بگذارد!
البته! باید گفت که طبق این طرح، قرار است پهنای باند اپلیکیشن‌های خارجی که راضی به انجام این کار نمی‌شوند محدود و کوچک شود و این یعنی اپلیکیشن‌ها فیلتر نمی‌شوند! بلکه مثلا وقتی پیامی را به کسی ارسال می‌کنیم، حدود یک ساعت بعد به دست او می‌رسد و اصطلاحا مسدود می‌شوند!
سوالی که مطرح میشود این است که آیا تلگرام حاضر میشود که فقط برای حفظ حقوق کاربران ایرانی این اقدام را انجام دهد و خودش را محدود کند؟ بعید به نظر می‌رسد!
خدمات پایه کاربردی شامل چه چیزهایی میشود؟
همچنین به گفته عباس مرادی، خدمت پایه کاربردی شامل بسیاری از پلت فرم هایی مثل فیلیمو و… نمیشود و فقط 10- 12 درصد فضای اینترنت را تشکیل می‌دهد (تشخیص خدمت پایه کاربردی بودن یا نبودن هم همانطور که گفته شد برعهده کمیسیون است و بنابراین اعتباری به این گفته‌ها نیست!) و لازم نیست نگرانی‌ای برای مسدود یا محدود شدن آنها وجود داشته باشد!
وی همچنین در دفاع از این طرح افزود: اجرائی شدن طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی باعث میشود که اگر داده‌ای از کاربران در فضای مجازی باشد به طور کامل از آن محافظت شود و در صورتی که اصطلاحا نشتی پیدا کند کاملا ضمانت اجرا برایش در نظر گرفته میشود و مورد پیگیری قرار می‌گیرد.
پالایش محتوای کاربران توسط متخصص محتوای مجرمانه!
طبق یکی از تبصره‌های این طرح، پالایش محتوا به درخواست کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه بلافاصله لازم الاجرا است. به نظر می‌رسد که این تبصره به معنای محدود کردن کاربران است، نه حفظ حقوق آنها! طبق این تبصره دیگر هیچ محتوایی که در آن اعتراض باشد نمیتواند منتشر شود و انتشار آن مورد پیگیری قرار می‌گیرد و رسما باعث تحدید حقوق شهروندی کاربر است.
همچنین طبق برخی مفاد این طرح هرگونه تبلیغ، ترویج و اشاعه خدمات پایه کاربردی خارجی از طریق صداوسیما، مطبوعات، نشریات، خبرگزاری ها و رسانه‌های مجازی و تبلیغات محیطی ممنوع می‌باشد. این موضوع نیز مورد انتقاد قرار گرفته و بسیاری گفته‌اند که باعث محدودسازی میشود.
البته در ادامه باید گفت که این طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی، در ابتدا دارای مفادی بوده که بسیار محدودکننده بوده و مورد انتقادات شدیدی قرار گرفته، اما پس از گذشت چند مدت، این طرح اصلاح شده و طرح جدید منتشر شده که بهتر است و تقریبا 70 درصد محتوای آن با طرح قبلی فرق دارد.
مثلا در ماده 23 طرح قبلی گفته شده بود: واردات تجهیزات الکترونیکی و هوشمند که خدمات پایه کاربردی خارجی فاقد مجوز را به‌صورت پیش‌فرض
نصب نموده‌اند یا امکان نصب پیش‌فرض خدمات پایه کاربردی اثرگذار داخلی دارای مجوز را نداشته باشند، ممنوع است و مشمول مقررات قاچاق کالاهای مجاز مشروط موضوع ماده ۱۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز میشود و در صورت ورود، فعالسازی آنها از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ممنوع است.
این قید ممنوعیت در طرح جدید اصلاح شده، حذف شده و تغییراتی در آن ماده صورت گرفته است.
در حالت کلی به نظر می‌رسد که این طرح در کنار مزایا، معایب بسیاری دارد، چرا که طبق تجربیات گذشته، هر طرحی که اجرائی میشود دقیقا به مفادش عمل نمیشود و مدتی پس از آن تغییراتی در آن اعمال شده و بعضا محدودیت‌های جدیدی اجرائی می‌شوند. این که حد و حدودی هم برای حوزه اختیارات اعضای کمیسیون در نظر گرفته نشده بیانگر این است که شاید بتوانند که یک سری مفاد طرح را به انتخاب خودشان در آینده و در صورت تصویب طرح، تغییر دهند.
