{ }

در تعریف ملک مشاع گفته شده که به معنای خاک بخش نشده و یا سرزمین بخش نشده ای است که میان دو یا چند نفر مشترک باشد و مالکین مشاعی در مال شریک اند بدون آنکه متصرفات ایشان مشخص باشد (به عبارتی هر تیکه ای از زمین متعلق به هر دو یا هر چند نفر است و هیچکس نمی تواند حتی به سهم خود و چه بسا کمتر ادعایی کند بلکه هرچه هست حق همه شرکاست).

در مورد زمین کشور ها نیز اصطلاح مشاع به کار می رود که بیان کننده این موضوع است که جای جای کشور اعم از خاک، آب و هوا متعلق به تمام افراد کشور در همه نسل هاست.

مشاع در برابر مال مفروز (به معنای جدا کرده شده است که حد و حدود مالکان آن مشخص می باشد) است.

 

ملک ورثه ای مشاع یا مفروز؟

یک شق از اموال مشاعی اموال وراثی است که هنوز تقسیم نشده و پس از مدتی که یکی از وراث تصرف غیرقانونی داشته وراث دیگر علیه وی شکایت می کنند، که در این حالت وراث یا ورثه متصرف غیر قانونی در زمان تصرف خویش از ملک یا هر نوع مالی، می بایست ارزش و بهای آن را به سایر وراث غیر متصرف پرداخت نماید.

برای مثال چنانچه هر یک از وراث بدون اذن و اجازه سایر ورثه، ملک موروثی را تصرف و از آن استفاده نماید باقی وراث می توانند با تنظیم دادخواست اجرت المثل ایام تصرف ملک موروثی به صورت قانونی درخواست تعیین قیمت و بهای مدت زمان تصرف را مطرح نمایند.

 

انواع تصرف بر مال مشاع

انواع تصرف درمال مشاع به دو بخش تقسیم می شود.

تصرفات حقوقی: هر یک از شرکا می تواند در مال مشترک نسبت به سهم خود هر نوع تصرف حقوقی بنماید، خواه تصرف وی ناقل عین باشد (یعنی انتقال مالکیت بدهد مثلا بفروشد یا ببخشد) و یا ناقل منفعت باشد (یعنی انتقال منفعت کند مثلا اجاره بدهد) و چون تصرفات حقوقی (فروختن و اجاره دادن) هیچ ملازمه ای با تصرفات مادی (به تسلیم دادن) ندارد و چنانچه این قسم از تصرفات نسبت به سهم شریک دیگر به عمل نیاید صحیح است.

از این رو ماده ۵۸۳ قانون مقرر می دارد. ((هریک از شرکا می تواند بدون رضایت شرکای دیگر، سهم خود را جزئا و یا کلا به شخص ثالثی منتقل کند))

تصرفات مادی: تصرفات مادی ممکن است در نتیجه همان تصرفات حقوقی باشد. برای مثال کسی که سهم خود را اجاره داده به مستاجر کلید بدهد و او داخل ملک شود که اگر این ورود وی با اذن شریک یا شرکای دیگر باشد صحیح و اگر بدون اذن باشد نسبت به حق شریک تجاوز شده و شریک یا شرکا می توانند رفع تصرف و خلع ید وی را بگیرند.

 

شرایط دعوای اجرث المثل ایام تصرف

دعوای اجرت المثل ایام تصرف، شرایط و مراحلی دارد که در ذیل به آن اشاره می کنیم.

در ابتدا هریک از ورثه و یا وکیل و یا نماینده قانونی می توانند اقدام به تشکیل پرونده نماید و هیچ شخص دیگری حق پیگیری ندارد سپس ورثه ای که مدعی شده اند‌، مدارک اثبات کننده مالکیت خویش را (سندرسمی ملک و گواهی انحصاروراثت) ارائه نمایند، البته برای دادخواست مشخصات ملک موروثی از قبیل پلاک ثبتی و آدرس دقیق و … الزامی می باشد.

در ادامه مشخصات ورثه ای که متصرف غیر قانونی هستند اعم از نام، نام خانوادگی، نام پدر و آدرس دقیق محل ایشان به همراه دلیلی که ایشان متصرف هستند که ممکن است دلیل شهادت شهود و یا غیره باشد نیز ضروری است.

پس از رعایت این شرایط دادخواست خود را تقدیم به دادگاه صالح می کنند.

 

مراحل قانونی دعوای اجرت المثل

پس از رعایت شرایط و مراحل دعوای اجرت المثل باید مراحل قانونی آن طی شود، در ابتدا ورثه با با رعایت شرایط و دارا بودن مدارک ذکر شده به یکی از دفاترخدمات قضایی در سطح کشور مراجعه می کند و اقدام به تشکیل پرونده خواهد کرد، دفاتر خدمات قضایی پس از تشکیل پرونده و اخذ هزینه های دادرسی اوراق پرونده را به صورت الکترونیکی به دادگاه محل وقوع ملک موروثی می فرستند.

دادگاه صالح در صورت کامل بودن پرونده، وقت رسیدگی تعیین و طرفین دعوی (وراث متصرف و اشخاص مدعی اجرت المثل) را جهت حضور در دادگاه دعوت می نماید.

دادگاه برای رسیدگی راحت تر، اگر ملک دارای سابقه ثبتی باشد؛ از اداره ثبت اسناد و املاک مربوطه استعلام به عمل می آورد تا مالکیت خواهان ثابت شود.

سپس دادگاه به سراغ ادله وراث مدعی حق می رود و می خواهد که اگر ادله، شهود است، ایشان شهود خود را حاضر کنند تا اظهارات شهود را بشنود.

در ادامه اگر متصرف غیر قانونی نتواند در جلسه دادگاه، قانونی بودن تصرف خویش را به اثبات برساند، با توجه به نوع تصرف با تعیین کارشناس مربوطه اقدام به صدور کارشناسی می کند، کارشناس به محل مراجعه کرده و پس از بازدید از محل و ملاحظه نوع تصرف و استفاده متصرف، ارزش و بهای تصرف را برآورد می کند و به دادگاه اعلام می دارد.

چنانچه به نظر کارشناس اعتراضی نشود، دادگاه با توجه به مبلغی که کارشناس دادگاه معین کرده، حکم به پرداخت اجرت المثل ایام تصرف علیه ورثه متصرف می نماید.

 

طرح دعوای خلع ید و اجرت المثل تحت یک دادخواست!

دعاوی اجرت المثل ایام تصرف شریک و یا ورثه را با دعوای خلع ید همان ملک به این دلیل که این دو دعوا دارای یک منشا (تصرف غیر قانونی) هستند و ارتباط کاملی با هم دارند را می توان ضمن یک پرونده پیش برد و با طرح آن ها در یک دادخواست به هر دو عنوان رسیدگی خواهد شد.


نظرات